بهزاد فراهانی: با تئاتر آشتی کنیم

بهزاد فراهانی متولد اول بهمن ماه ۱۳۲۳ در اراک است. دوره‌هایی از تئاتر را در فرانسه گذراند و در کارگردانی، بازیگری و نویسندگی فارغ التحصیل شد. او فعالیت هنری خود را با بازی در تئاتر آغاز کرد. سپس به سینما روی آورد و با بازی و نگارش فیلمنامه فیلم «تجاوز» به کارگردانی حمید مصداق، به جمع اهالی هنر هفتم پیوست. فراهانی سه دهه است که حضوری مستمر در سینما، تلویزیون و تئاتر دارد. از میان آثار تلویزیونی وی هم باید به سریال امام علی (ع) اشاره کرد که بازی فراهانی در آن بهادماندنی بود. استاد فراهانی به دعوت باشگاه اندیشه و سخن در روزهای پایانی سال ۱۳۹۳ برای دومین بار به مجتمع علامه طباطبایی تشریف آوردند و  مهمان ویژه اولین جشنواره نمایش دانش آموزی بودند. در پایان این مراسم علی رغم تنگی وقت و خستگی، استاد با مهربانی دعوتِ گفت و گو با نشریه جوانه اندیشه را پذیرا شدند. گفت و گو با ایشان را ادامه می خوانید:

استاد، ارزیابی شما از برگزاری این جشنواره و کارهای نمایشی دانش آموزان چگونه بود؟

دو، سه کار خوب دیدیم. البته من از یک وجه به آثار نگاه نمی کنم بلکه از چند وجه که اصلی ترینش قدرت "درام" نمایش است به کارها نگاه می کنم و تلاش می کنم از این زاویه به تجزیه و تحلیل بپردازم. اگر در آن حیطه ضعفی ببینم، اذیت می شوم. مثل این که بخواهیم شخصی مثل "برشت"  را دست بیاندازیم که این مسئله ای درستی نیست. بعضی از کارها به لحاظ محتوا و متن مشکل داشتند که من این را برنمی تابم. چرا؟ چون وقتی ما یک مربی برای این بچه ها در نظر می گیریم حداقل این مربی باید بتواند شعر "کسرایی" را درست بخواند تا بچه ها هم که به تقلید از او در صحنه نمایش همان را می خوانند ، اشتباهی مرتکب نشوند. این شعر را غلط می خوانند. اما از لحاظ تکنیک و از لحاظ بازی لحظات بسیار درخشان و خوبی دیدم. یکی از کارها آن قدر خوب بود که به نظرم آمد آن را برای اجرای "شب بازیگر" که داریم دعوت کنیم.  شب بازیگر شبی است که ما در انجمن بازیگران تئاتر ایران در طی سال  همه کارها را داوری می کنیم. آن شب در واقع اسکار بازیگران تئاتر در ایران است. یکی از کار ها طراحی خیلی خوبی داشت. بعضی از کارها مناسب یک برنامه رادیویی بود ولی در کل باید این مجموعه را بابت برگزاری چنین جشنواره نجیبی تحسین و ستایش کرد که دست به کار شریفی زده است آن هم در فضایی که تئاتر دائماً مورد هجوم قرار می گیرد. در کل کار با ارزشی بود و من یکی از شب های خوب عمرم را در این جا و با این دوستان گذراندم.

شما به این موضوع اعتقاد دارید که تئاتر باید از مدارس شروع شود؟

من اعتقاد دارم تئاتر باید در یک فضای دموکراتیک رشد و نمو یابد، در آن صورت شما چه بخواهید و چه نخواهید تئاتر رشد خود را خواهد کرد. تئاتر هنر شریفی است و باید برای آن هزینه کرد، وقت گذاشت و مهم تر از همه برنامه ریزی کرد. به شیوه درهم و برهم نمی توان کارها را به پیش برد. بنابراین معتقدم مدارس نیز باید هدفمند و با برنامه به این هنر بزرگ بپردازند.

در روزگاری که شما در مدرسه تحصیل می کردید امکاناتی برای هنر آموزی تئاتر وجود داشت؟

من در مکتب خانه درس می خواندم و معلم من یک روحانی بود و یک مرد شریفی بود، بعدها من سنگ قبرش را مرمرین کردم. وقتی که از روستا مرا به تهران آوردند از من  امتحان گرفتند و  بعد در کلاس سوم مرا ثبت نام کردند. در کلاس سوم معلم موسیقی ما مرد بزرگی بود که برادر آقای مجید محسنی معروف بود. خدایش او را بیامرزد. او صداهای ما را امتحان می کرد و گروه کری از میان بچه های مدارس تهران انتخاب کرد که من هم عضوش بودم. ما آن سال یک سرودی را برای شاه در ورزشگاه امجدیه خواندیم  که من هنوز هم آن را از حفظ دارم. موسیقی در مدارس تدریس می شد. در کنارش خدا بیامرز آقای سیفی نوری رفت از جامعه باربد آن زمان آقای تفرشی آزاد را برای تئاتر بچه ها به مدرسه ما آورد. آقای تفرشی آزاد به من و آقای مرتضی عقیلی و بهرام وطن پرست و دیگرانی که بودند تئاتر درس داد. این حرکت کوچک، بزرگانی مثل رضا میر لوحی را به وجود آورد. در دبستان در آن موقع موسیقی و تئاتر آموزش داده می شد و این اولین جرقه حضور جدی من در عرصه هنری شد. من اعتقاد دارم که روانشناسی اجتماعی ، نیاز امروز جامعه ماست و این کار را به خوبی هنر تئاتر می تواند برای جامعه ما انجام دهد. شما فکر کنید که در تمام دبستان های کشور ما، فرهیختگان تئاتری بروند و تئاتر آموزش دهند، مطمئن باشید ادبیات مان تغییر خواهد کرد، رفتار و منزلت اجتماعی امان دگرگون خواهد شد. چرا که شما در تئاتر، انتخاب می کنید که چه شعری ، چه قصه ای و چه متنی را کار کنید. پس می روید و بهترین آثار فاخر را کار می کنید و این مستقیماً بر روی فرهنگ آن جامعه تاثیر گذار می شود. تئاتر درمانی فرصت بی نظیری در اختیار ما می گذارد که راحت تر با هم برخورد کنیم. بسیاری از مشکلات ما در تئاتر و با تئاتر حل خواهد شد.

چه راه کارهایی برای بهبود این حرکت (برگزاری جشنواره تئاتر) به ما پیشنهاد می‌کنید؟

اولین قدم می تواند تشکیل شورای سه الی چهار نفره هنری باشد که همه رشته ها و فعالیت های هنری را پوشش دهد. در این شورا متخصصین فرهیخته حضور داشته باشند که بتوانند در وهله اول مربیان خوبی تربیت کنند و سپس برنامه ریزی در هر رشته به تفکیک انجام شود. انتظار از بچه ها نیست که بتوانند مثلا ً حماسه آرش یا شعر کسرایی را به درستی ادا کنند ولی حتماً از معلمش این انتظار می‌رود، پس در قدم اول باید مربی خوبی تربیت کرد تا بتوان امیدوار بود دانش آموز و هنرجوی خوبی پرورش یابد. باز هم تکرار می کنم نقدهای من از برخی کارها اصلاً به معنی نفی کل پروژه نیست. نفسِ برپایی چنین پروژه ای کار بزرگی است و باز هم می گویم کار بزرگی انجام دادید. امیدوارم این پدیده رشد پیدا کند و به همه مدارس کشور تسری پیدا کند.